Beperking als bron van inspiratie

Dit interview uit 2013 is een momentopname. Hoe het nu is met Anna en Lars weet ik niet.

Dit is een dubbelinterview met Anna Bergholtz en Lars Lindberg. Zij kennen elkaar al tien jaar. Beiden zijn actief met het verbeteren van de positie van, en de kennis over, Zweden met een beperking. Zij het vanuit een andere achtergrond en met een verschillend doel/verschillende benadering.

Anna is journalist en sinds haar 24ste volledig blind vanwege reumatoide artritis die zowel haar mobiliteit als gezichtsvermogen aantast. Naast haar journalistieke werk doet ze nog veel andere dingen. Zo schrijft ze bijvoorbeeld kinderboeken, geeft inspirerende lezingen en leidt ze debatten. Om maar enkele zaken eruit te pikken. Lars heeft jarenlang gewerkt voor de Zweedse overheid inzake gehandicaptenbeleid. Daar kwam hij ook in contact met Anna toen hij haar supervisor was ten tijde dat zij werkte op het ministerie van Sociale Zaken. Sinds afgelopen herfst is Lars werkzaam als onafhankelijk consultant met betrekking tot gehandicapten en mensenrechten. Lars is slechthorend door een val van de tafel op zijn zesde. Hij kan nu weer iets horen door een CI-implantatie en het gebruik van een microfoon.

Zowel Lars en Anna beschouwen hun handicap als deel van hun identiteit en zij gebruiken hun beperking om zaken voor andere gehandicapten te verbeteren. Momenteel hebben ze het plan een nieuw educatief project te starten. Ten tijde van dit interview viel daar echter nog niet veel concreets over te melden. In het project moeten hun beider vaardigheden samenkomen. In hun eigen woorden 'is Lars de man die alles weet van feiten en statistieken. Anna concentreert zich op het delen van haar eigen ervaringen en gedachten inzake haar beperking'. Om te beginnen met de feiten: hoe is de situatie voor mensen met een beperking in Stockholm en in Zweden in zijn algemeen?

Lars: 'Het Zweedse beleid voor mensen met een beperking heeft altijd een sterke link gehad met het welzijn, maar de aandacht was ook op andere zaken gericht. De laatste jaren is de situatie moeilijker geworden. Het gehandicaptenbeleid staat niet meer hoog op de agenda en er zijn verschillende bezuinigingsrondes geweest op sociale voorzieningen, bijvoorbeeld de persoonlijke assistentie. Maar, vergeleken met bijvoorbeeld Groot-Brittannie is de situatie in Zweden beter. Wat de situatie van doven en slechthorenden betreft: de toegankelijkheid in het openbaar vervoer is verbeterd. Er is nu visuele info beschikbaar. In winkels en in het bedrijfsleven valt er echter nog een heleboel te doen. Ook hotels en congreszalen zijn voor verbetering vatbaar. Die beschikken nog niet over een ringleiding.'

Anna: 'Vergeleken met rolstoelers zijn er minder aanpassingen voor blinden en slechtzienden in Stockholm. Ik mag ook niet overal naar binnen met mijn blindengeleidehond Duncan. Ik moet hem dan thuis laten. In mijn opinie is dit discriminatie. Niet volgens de wet, maar ik hoop dat ook in Zweden er snel een wet komt die dit strafbaar maakt. Een wet zoals die er al is in Noorwegen.'

Discriminatie en mensenrechten

Lars is zeer betrokken bij het onderwerp mensenrechten van gehandicapten. Hij heeft zelfs een boek geschreven over de geschiedenis van de Zweedse politiek inzake gehandicaptenbeleid en de algemene praktijk in Europa. Het boek had niet de intentie een conclusie te trekken, maar deze zou kunnen luiden dat tot het jaar 2000 dit beleid zwak en gefragmenteerd was. Lars werkte zelf aan een actieplan om het te verbeteren. 'Het Zweedse beleid inzake het tegengaan van discriminatie is nu vooral gericht op de arbeidsmarkt. Veel mensen met een beperking voelen zich gediscrimineerd bij het zoeken van een baan. Op het ministerie speelde dit eerst ook. Op dit moment protesteren Zweedse gehandicapten iedere donderdag om ook aandacht te vragen voor andere zaken waar zij tegenaan lopen. Zweden heeft de VN Conventie inzake Rechten van Mensen met een Beperking ondertekend. In de praktijk heeft de overheid echter nog niet alle regels daaruit toegepast.'

Ik vertel hen over een zaak waarover ik een tijdje geleden hoorde. Het handelt over een doof Nederlands meisje dat journalistiek wilde gaan studeren. De school weigerde haar echter vanwege het feit dat ze doof is. Zowel Anna als Lars reageren verontwaardigd. Anna denkt dat 'zoiets niet in Zweden kan gebeuren. Er is juist een dove journalist werkzaam in Zweden'. Lars zegt 'dat ze een officiele aanklacht moet indienen'. Anna had niet verwacht dat dit in Nederland kan gebeuren.

Handicap als inspirerende bron

Anna is behoorlijk beroemd in Zweden. Ze verscheen op radio en tv om over haar beperking te vertellen. 'Ik gebruik mijn beperking als een voordeel. Als journalist kijk ik anders tegen sommige zaken aan, vanwege mijn handicap. Ik stel ook andere vragen dan journalisten zonder visuele beperking. Ik heb een zekere invloed op mensen wanneer zij mijn artikels lezen. Nochtans blijft het jammer dat men je gelijk in een hokje plaatst. Zij is de blinde journaliste die spreekt over hoe het is blind te zijn. Ik wil over nog zoveel meer onderwerpen publiceren.

'Mijn lezingen zijn bedoeld om mensen te motiveren. Een beperking wordt normaal als iets slechts gezien. Ik toon mijn publiek dat het ook positief kan worden aangewend. Het vertellen van verhalen loopt als een rode draad door mijn leven. Toen ik als kind in het ziekenhuis lag, schreef ik al verhalen. Als debatleider leer ik mensen dat ze niet bang moeten zijn zaken anders aan te pakken. Door te kijken naar hoe ik mij op het podium beweeg, kun je veel leren. Gelukkig kan ik gebruikmaken van technische hulpmiddelen. Toch ben ik iedere keer dat ik een debat leid opnieuw nerveus. Ik weet dat mensen denken dat het moeilijk voor mij moet zijn of dat ik er helemaal niet toe in staat ben.'

Wat mij zeer verwonderde, was het feit dat Anna de eerste blinde filmrecensent in Zweden was. Hoe kijk jij naar een film? 'Veel mensen onderschatten de krachtige werking van de zintuigen zoals bijvoorbeeld het gehoor. Door zeer aandachtig te luisteren, ontdek ik soms dingen in een film die een ziende recensent niet opmerkt. Maar, meestal komen mijn indrukken overeen met die van de andere recensenten. Het is alweer een tijdje geleden dat ik dit deed. Het was nieuws in vele kranten. Ik weet dat er in de VS ook een blinde filmrecensent is.'

Het schrijven gaat voort

Lars en Anna hebben beiden plannen voor een nieuw boek, los van hun samenwerking in het educatieve project.

Lars: 'Ik ben aan het nadenken over een tweede boek. Dat moet handelen over de medische ethiek met betrekking tot mensen met een beperking. Er zijn zoveel nieuwe ontwikkelingen. Stel je eens voor dat we op een dag allemaal een iphone in ons brein hebben.'

Anna: 'Ik ben van plan een filmscript van mijn eerste kinderboek te schrijven. Het boek gaat over een hond die wordt opgeleid tot geleidehond. Ik kwam ervoor op het idee doordat kinderen me veel vragen stelden over Duncan. Andere boeken spelen altijd in mijn gedachten. De inhoud van het volgende kinderboek is nog niet helder uitgewerkt. Het moet gaan over hoe het is anders te zijn en dat het juist een voordeel kan zijn. Dat boek is bestemd voor jongere lezers. Ik wil ook weer aan radio en televisie gaan doen. Ik wil eigenlijk nog zoveel andere dingen doen. Ik probeer mezelf te beperken tot enkele projecten tegelijkertijd. Als het ene is afgerond, ga ik naar het volgende op mijn lijstje. Mijn reumatoïde artritis brengt met zich mee dat ik niet altijd voldoende energie heb. Gedurende de ochtenden zijn mijn spieren stijf. De pijn is het ergste aspect. Dat vind ik erger dan blind zijn.'

Wie meer wil weten over de lezingen van Anna, ook in het Engels, vindt meer info daarover op haar site: www.Annasvision.se